برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) چیست؟ هر آنچه در مورد (dApps) باید بدانید

در دنیای فناوری امروز، به‌طور مداوم شاهد پیشرفت‌های جذاب در زمینه بلاک‌چین و برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) هستیم که در حال تغییر و بهبود روند عملکرد اپلیکیشن‌ها و خدمات آنلاین هستند. این پدیده به عنوان یک نوآوری فراتر از مدل‌های سنتی، با وعده‌های فراوانی در بسیاری از زمینه‌ها مانند مالی، سلامت، مدیریت زنجیره تامین و بسیاری دیگر به وجود آمده است.

برنامه‌های غیرمتمرکز یا dApps، با بستر بلاک‌چین و فناوری‌های مرتبط مانند اتریوم و سایر شبکه‌ها، امکانات جدیدی را به کاربران ارائه می‌دهند. این اپلیکیشن‌ها کاملاً متفاوت از برنامه‌های سنتی کنترل شده توسط شرکت‌های مرکزی عمل می‌کنند. آن‌ها با معماری غیرمتمرکز و تحت عنوانی مانند بلاک‌چین، اطلاعات را در اختیار کاربران قرار می‌دهند و هرگونه تصمیم گیری یا تغییرات بر اساس توافق جمعی انجام می‌شود.

در این مقاله، به تفصیل به بررسی و توضیح مفهوم برنامه‌های غیرمتمرکز، کاربرد، نحوه کارکرد، مزایا، معایب و نقش بلاک‌چین در تحقق آنها می‌پردازیم. همچنین به معرفی چند نمونه برنامه غیرمتمرکز و کاربردهای متنوع آنها خواهیم پرداخت.

بلاک چین چیست؟

برنامه غیر متمرکز چیست؟

برنامه‌های غیرمتمرکز یا dApps، نوعی از برنامه‌های نرم‌افزاری هستند که به‌جای اجرا شدن روی یک رایانه مرکزی، روی یک شبکه بلاک‌چین یا شبکه همتا به همتا (P2P) از طریق رایانه‌های مختلف اجرا می‌شوند. این برنامه‌ها (که به طور کوتاه به عنوان “dApps” یا “DAppها” نیز شناخته می‌شوند) مستقل از یک مرجع مرکزی عمل می‌کنند و به صورت متمرکز کنترل نمی‌شوند.

DAppها معمولاً بر روی پلتفرم‌هایی مانند اتریوم (Ethereum) ساخته می‌شوند که توسط یک بلاک‌چین دفتر کل توزیع شده پشتیبانی می‌شوند. استفاده از بلاک‌چین به این معنی است که یک DApp قادر است داده‌ها را از طریق شبکه‌های توزیع شده پردازش کرده و تراکنش‌ها را انجام دهد. به همین دلیل DAppها همیشه در دسترس هستند و هیچ نقطه شکست متمرکزی ندارند.

این برنامه‌ها برای مقاصد مختلفی از جمله بازی، امور مالی، و رسانه‌های اجتماعی توسعه داده شده‌اند. به عنوان مثال، اپلیکیشن‌هایی مانند BitTorrent، Tor، و Popcorn Time مثال‌هایی از برنامه‌هایی هستند که بر روی رایانه‌هایی که جزئی از یک شبکه P2P هستند، اجرا می‌شوند.

کاربردهای برنامه های غیرمتمرکز

برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) در زمینه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از موارد استفاده این برنامه‌ها عبارتند از:

• خدمات مالی: این برنامه‌ها برای تسهیل تراکنش‌های مالی همتا به همتا و مبادله ارزها استفاده می‌شوند. آنها این امکان را فراهم می‌کنند که افراد بتوانند پرداخت‌های ایمن و کارآمد را بین همدیگر انجام دهند و وام‌های غیرمتمرکز را ممکن سازند.
• مدیریت زنجیره تامین: این برنامه‌ها برای ردیابی حرکت کالاها در زنجیره تامین و ارتقاء شفافیت به کار می‌روند. آنها با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین امکان ردیابی کالاها در زمان واقعی، جلوگیری از تقلب و تأمین اطمینان از اصالت محصولات را فراهم می‌کنند.
• تأیید هویت: این برنامه‌ها برای ذخیره ایمن و تأیید اطلاعات هویتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنها از تکنولوژی بلاک‌چین برای حفظ اطلاعات هویتی و حذف نیاز به پایگاه‌های داده متمرکز استفاده می‌کنند.
• املاک و مستغلات: برنامه های غیرمتمرکز به فرآیند خرید و فروش املاک و مستغلات بین خریداران و فروشندگان کمک می‌کنند.
• مراقبت‌های بهداشتی: این برنامه‌ها برای ذخیره و ردیابی سوابق مراقبت‌های بهداشتی و همکاری متخصصان به کار می‌روند.
• آموزش: استفاده از DApps برای ایجاد پلتفرم‌های یادگیری غیرمتمرکز است.
• رسانه‌های اجتماعی: به کاربران اجازه می‌دهند که محتوا را بدون واسطه مرکزی به اشتراک بگذارند و بدون خطر سانسور اطلاعات خود را کنترل کنند. در آن هر کاربر می‌تواند پیام‌هایش را منتشر کند و پس از ارسال، حتی سازندگان برنامه قادر نیستند، پیام‌ها را حذف کنند.
• بازارهای پیش‌بینی کننده: برنامه‌های غیرمتمرکز برای ایجاد پلتفرم‌های بازارهای پیش‌بینی کننده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• بازی: برنامه‌های مبتنی بر بلاک‌چین به بازیکنان این امکان را می‌دهند که دارایی‌های درون بازی را به‌عنوان توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) معامله کنند و به صورت امن و شفاف، بازی کنند.

برنامه های غیرمتمرکز چگونه کار می‌کنند؟

برنامه‌های غیرمتمرکز، از سیستم بلاک‌چین به عنوان زیرساخت اصلی استفاده می‌کنند. بطور معمول، این برنامه‌ها از زیرساخت اتریوم بهره می‌برند.

برای استفاده از یک DApp، از یک واحد پول دیجیتال یا «توکن رمزارزی» استفاده می‌شود که درون شبکه بلاک‌چین به عنوان واحدی برای اعتبارسنجی و تأیید هویت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در قسمت Front-end یا بخش رابط کاربری که برای نمایش و ارتباط با کاربران استفاده می‌شود، برنامه‌های غیرمتمرکز شبیه به برنامه‌های معمولی هستند. اما، Back-end یا بخش پشتیبانی که مسئول اجرای عملیات و پردازش‌های داخلی است، در DApp ها متفاوت عمل می‌کند. این برنامه‌ها روی یک شبکه همتا غیرمتمرکز اجرا می‌شوند که آنها را از کنترل یک مرجع مرکزی خارج می‌کند.

سرورها و پایگاه‌های داده متمرکز در برنامه‌های سنتی از نوع معمولی پشتیبانی می‌کنند. اما یک DApp از یک قرارداد هوشمند ذخیره‌شده در بلاک‌چین پشتیبانی می‌کند. زنجیره بلوکی که قراردادهای هوشمند در آن اجرا می‌شوند، دفتری از سوابق داده‌ای است که در بلوک‌ها ذخیره می‌شود. این بلوک‌های داده در مکان‌های توزیع‌شده پخش شده‌اند و با اعتبارسنجی توکن‌های کریپتوگرافی در اکوسیستم به هم متصل شده‌اند و بر آن حکومت می‌کنند.

برخی از DApp ها نیازی به نصب یا دسترسی از طریق یک برنامه یا اپلیکیشن جداگانه ندارند. به جای آن، آنها از طریق مرورگر وب قابل دسترسی هستند و می‌توانند از طریق URL یا آدرس وبسایت مربوطه دیده شوند. اما برخی از DApp ها با استفاده از کد سفارشی و تکنولوژی های مخصوص خود، کاربران را به بخش‌های خاصی از وبسایت‌ها یا برنامه‌های خود هدایت می‌کنند. این به کاربران اجازه می‌دهد که از ویژگی‌های ویژه یا خدمات داخلی آن DApp بهره‌مند شوند بدون این که نیاز به نصب یک نرم‌افزار یا برنامه جدیدی داشته باشند.

ویژگی های برنامه های غیرمتمرکز

برنامه‌های غیرمتمرکز دارای ویژگی‌های کلیدی زیر هستند:

• متن باز: کد DApp برای بررسی و ارزیابی به صورت عمومی در دسترس است و تغییرات نیاز به توافق اکثریت کاربران دارد.
• زیرساخت غیرمتمرکز: DAppها توسط شبکه‌های بلاک چین همتا به همتا و عمومی تغذیه می‌شوند، بجای اعتماد به سرورهای کامپیوتری با کنترل مرکزی.
• اجرای بدون توقف: DAppها به طور یکسان و بدون توجه به محیطی که در آن اجرا می‌شوند، عملکرد یکسانی را ارائه می‌دهند.
• قراردادهای هوشمند: این قراردادها حاوی کدهایی هستند که به صورت خودکار با قوانین پیش‌تعیین شده توسط کد، فرآیندها را اجرا می‌کنند و تضمین می‌کنند که تراکنش‌ها به صورت شفاف و ایمن انجام شوند.
• اجرای بدون باگ: DAppها در یک محیط مجازی اجرا می‌شوند، به طوری که اگر قراردادهای هوشمند باگ داشته باشند، می‌توانند عملکرد بلاک چین را مختل کنند.
• مکانیسم‌های اجماع: DAppها برای تأیید و ثبت تراکنش‌ها به مکانیسم‌های اجماع متکی هستند که توافق در مورد وضعیت بلاک چین را تضمین می‌کنند و فعالیت‌های جعلی را محدود می‌کنند.
• توکن سازی: بیشتر DAppها از توکن‌های ارز دیجیتال به عنوان وسیله‌ای برای تبادل ارزش استفاده می‌کنند که می‌توانند مالکیت، حقوق دسترسی یا سایر عملکردها را در برنامه نشان دهند.

کلاهبرداری های انجام شده در بستر برنامه های غیرمتمرکز

برخی افراد از راه‌های مختلفی به وسیله DApps سعی در کلاهبرداری داشته‌اند. در برخی موارد، آنها از طرح‌های پونزی بهره گرفته‌اند. یعنی با جلب سرمایه‌گذاران جدید و به اشتراک گذاری اطلاعات جعلی یا تضمین سودهای بیشتر، سعی کند سرمایه‌گذاران اولیه را فریب دهد و در نهایت به سودهای بزرگ‌تری دست یابد.

برای جمع‌آوری پول برای ساخت یک ارز دیجیتال یا برنامه کاربردی مبتنی بر بلاک‌چین جدید، از مفهوم پیشنهادات اولیه سکه‌ها یا ICO نیز استفاده شده است. یعنی افرادی که می‌خواهند این پروژه‌ها را حمایت کنند، ممکن است از جزئیات و توضیحات مهمی درباره این توسعه‌ها و ریسک‌های مرتبط با آن‌ها آگاه نباشند. این نوع کلاهبرداری در مورد برنامه های غیرمتمرکز اتفاق افتاده است.

همچنین، در دنیای DApps، حملات فیشینگ نیز رخ داده‌اند، زیرا برخی از افراد از طریق وب‌سایت‌ها یا ایمیل‌های جعلی تلاش می‌کنند تا اطلاعات حساس افراد را جمع آوری و به دست آورند.

در عین حال، برخی برنامه‌های غیرمتمرکز برای منتشر کردن بدافزار یا ویروس‌ها استفاده می‌شوند که می‌توانند دستگاه‌های کاربران را تهدید کرده و اطلاعات حساس آنها را به خطر بیندازند.

در نتیجه، باید در هنگام تعامل با DApps بسیار دقیق و مختاط بود. زیرا ماهیت غیرمتمرکز این برنامه‌ها می‌تواند شناسایی فرد یا گروهی که در حال سوءاستفاده هستند را دشوار سازد.

گزارشات ارائه شده توسط تحلیل‌های DappRadar نشان داده که در سال 2022، 312 حمله و آسیب پذیری به برنامه‌های غیرمتمرکز شناسایی شده است که به زیان حدود 48 میلیارد دلاری منجر شده است.

بلاک چین قابل هک شدن است؟

مزایای برنامه های غیرمتمرکز

بهترین مزایای برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) عبارتند از:

• حفظ حریم خصوصی: این برنامه‌ها به کاربران امکان می‌دهند تا بدون ارسال اطلاعات شخصی، از خدمات و عملکردهای مختلف استفاده کنند، از جمله انجام تراکنش‌های ناشناس با استفاده از قراردادهای هوشمند.
• مقاومت در برابر سانسور: DApps به دلیل ماهیت غیرمتمرکزی، مقاومت بیشتری در برابر سانسور دارند. در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مثلاً، هیچ فرد یا سازمانی قادر به حذف پست‌ها یا محتوا نیست.
• توسعه و انعطاف پذیری: پلتفرم‌هایی مانند اتریوم به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهند تا برنامه‌های جدید و نوآورانه را بسازند. این امکانات باعث استقرار سریع برنامه‌های غیرمتمرکز در صنایع مختلف شده و انواع کاربردهایی از جمله بانکداری، بازی، رسانه‌های اجتماعی و خرید آنلاین را فراهم می‌کنند.
• قراردادهای هوشمند: استفاده از قراردادهای هوشمند که بر مبنای بلاک‌چین اجرا می‌شوند، باعث ایجاد یک محیط بدون نیاز به وابستگی به مراجع مرکزی برای تراکنش‌ها می‌شود و به کاربران امکان انجام تراکنش‌های ناشناس را می‌دهد.
• مقاومت در برابر تغییرات ناخواسته: به دلیل طبیعت غیرمتمرکزی، DApps مقاومت بهتری در برابر افزایشات ناخواسته قیمتی یا تغییرات قوانین دارند. می‌تواند به کاربران تضمین کند که برنامه‌هایشان در معرض خطر نیستند.
• جذب مخاطب: بسیاری از برنامه‌های غیرمتمرکز از سیستم‌های پاداش برای کاربران خود استفاده می‌کنند که این می‌تواند منجر به جذب و حفظ کاربران در بلندمدت شود.

معایب برنامه های غیرمتمرکز

• مشکلات مقیاس‌پذیری: شکل‌گیری برنامه‌هایی که نیاز به محاسبات بسیاری دارند ممکن است باعث بارگذاری بیش از حد بر روی شبکه شود و منجر به کاهش کارایی شود.
• رابط کاربری (UI/UX): اکثر کاربران انتظار دارند که برنامه‌ها به راحتی قابل استفاده و تعامل باشند. این مسأله می‌تواند باعث انتقال کاربران به برنامه‌های غیرمتمرکز شود و نیاز به تجربه کاربری متمایزی دارد.
• به‌روزرسانی‌ها و اصلاحات کد: پس از عرضه، DApps ممکن است نیاز به بهبود مداوم و رفع خطاها و آسیب‌پذیری‌های امنیتی داشته باشند. اما انجام به‌روزرسانی‌ها برای این برنامه‌ها ممکن است چالش برانگیز باشد.

این چالش‌ها در مقابل گسترش و توسعه بهتر برنامه‌های غیرمتمرکز قرار دارد.

برنامه های غیرمتمرکز اتریوم چیست؟

برنامه‌های غیرمتمرکز اتریوم، به برنامه‌هایی اشاره دارند که با استفاده از زیرساخت بلاک‌چینی اتریوم توسعه یافته‌اند و از طریق این شبکه حمایت می‌شوند. این برنامه‌ها یا dApps از قراردادهای هوشمند برای تعیین منطق و قوانین خود استفاده می‌کنند. آنها درون شبکه اتریوم مستقر شده‌اند و از بلاک‌چین این پلتفرم برای ذخیره‌سازی داده‌ها استفاده می‌کنند.

مقایسه برنامه های غیرمتمرکز با متمرکز

برنامه‌های متمرکز اغلب بر روی سرورهای متمرکزی که تحت کنترل یک شرکت یا نهاد واحد قرار دارند، عمل می‌کنند. این سرورها واسطه‌ای هستند که اطلاعات را بین کاربران منتقل می‌کنند. به عبارت دیگر، کاربران از طریق سرورهای شرکت یا نهاد مرکزی با یکدیگر ارتباط دارند و نرم‌افزار و خدمات به ازای استفاده‌ای که از آنها دارند به آنها ارائه می‌شود.

در مقابل، برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApps (برنامه‌های توزیع‌شده) از طریق شبکه‌های زنجیره بلوکی و همتا به همتا (P2P) عمل می‌کنند. این برنامه‌ها بدون نیاز به واسطه مرکزی بین کاربران، مستقیماً با یکدیگر تعامل دارند. داده‌ها و تراکنش‌ها به صورت شفاف و بدون واسطه انجام می‌شوند، بدون اینکه یک مرجع مرکزی دخالتی داشته باشد.

کیف پول دیفای چیست؟

نمونه ای از نرم افزار های تولید شده براساس DApps

هزاران برنامه غیرمتمرکز (DApp) وجود دارند که در حال توسعه و استفاده هستند. سه نمونه از آنها عبارتند از:

• Chainlink: یک میان‌افزار است که ورودی‌ها، خروجی‌ها و محاسبات ضد دستکاری را برای شبکه‌های اوراکل فراهم می‌کند. به عنوان مثال، گوگل از Chainlink برای اتصال به انبار داده خود به نام BigQuery استفاده می‌کند.
• TraceDonate: این سرویس ارتباط میان خیریه‌ها و اهداکنندگان را برقرار می‌کند تا کمک مالی را به افراد نیازمند برساند. وجوه در یک کیف پول دیجیتال نگهداری می‌شود و اهداکننده می‌تواند مسیر و صرف کردن کمک‌های خود را پیگیری کند.
• Minds: این یک پلتفرم رسانه اجتماعی بر مبنای DApp است که بر روی کد منبع باز اجرا می‌شود و داده‌های شخصی کاربران را رمزگذاری می‌کند. Minds از تکنولوژی بلاک‌چین برای حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌های کاربران استفاده می‌کند.

جمع بندی

برنامه‌های غیرمتمرکز یا dApps، برنامه‌های دیجیتالی هستند که بدون نیاز به یک سرور مرکزی یا کامپیوتر خاص، روی یک شبکه غیرمتمرکز اجرا می‌شوند. این برنامه‌ها از فناوری بلاک‌چین استفاده می‌کنند و از ارزهای دیجیتال برای تبادل داده‌ها استفاده می‌کنند. یکی از ویژگی‌های مهم dApps، منبع باز و شفاف بودن آنها است و مقاومت آنها در برابر سانسور است. این برنامه‌ها به کاربران امکان می‌دهند که بدون واسطه و به صورت مستقیم با برنامه تعامل داشته باشند. همچنین، با امکان معاملات همتا به همتا بدون وجود یک مرجع مرکزی، dApps پتانسیل تغییر و اختلال در صنایع سنتی را دارند.

سوالات متداول

آیا dApp ها همواره بر روی یک شبکه غیرمتمرکز اجرا می‌شوند؟

بله، dApp ها معمولاً بر روی یک شبکه غیرمتمرکز مانند بلاک چین اجرا می‌شوند. این برنامه‌ها به صورت مستقل و بدون نیاز به واسطه یا مرکز اجرا می‌شوند که این امر به کاربران این امکان را می‌دهد که به طور مستقیم با آنها تعامل کنند.

چه نوع برنامه‌هایی می‌توان به عنوان نمونه از dApp ها مطرح کرد؟

برخی از مثال‌های dApp شامل خدمات مالی مانند صرافی‌های دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز، برنامه‌های مدیریت زنجیره تامین، و برنامه‌های بازارهای پیش‌بینی‌کننده می‌شوند.

آیا Bitcoin یکی از مثال‌هایی است که می‌تواند به عنوان یک dApp معرفی شود؟

بیت‌کوین به عنوان اولین و پرکاربردترین ارز دیجیتال در دنیای کریپتوکارنسی‌ها معروف است. اما بیت‌کوین به عنوان یک دیجیتال‌اساسی، یک dApp نیست؛ بلکه یک ارز دیجیتال است که بر روی بلاک چین تحت مالکیت کسب و کارها و افراد کار می‌کند.

چه نوع خدمات مالی و مشاغلی از طریق DeFi dApp ها ارائه می‌شود؟

DeFi dApp ها انواع مختلفی از خدمات مالی را ارائه می‌دهند شامل وام دهی، اتصال به منابع تأمین مالی، ارز دیجیتال مبادله، پرداخت‌های دیجیتال، و سایر خدمات بانکی و مالی مبتنی بر بلاک چین.

چه نوع برنامه های غیرمتمرکزی را می‌توان با استفاده از پروتکل‌های مختلف بر روی بلاک چین ساخت؟

می‌توان با استفاده از پروتکل‌های مختلف بر روی بلاک چین dApp های مختلفی ایجاد کرد از جمله برنامه های مبتنی بر بیت کوین (Bitcoin-based)، پروژه های مبتنی بر اتریوم (Ethereum-based)، و برنامه های دیگری که بر پایه پروتکل‌های متنوع مانند TRON، EOS و Cardano ساخته شده‌اند.