توکنومیک یا توکنومیکس (Tokenomics) اصطلاحی است که اقتصاد یک توکن را در بر میگیرد، عواملی که بر استفاده و ارزش توکن تأثیر میگذارند، از جمله ایجاد و توزیع توکن، عرضه و تقاضا، مکانیسمهای تشویقی، و زمانبندی سوزاندن توکن را توصیف میکند. برای پروژههای رمزارزی، توکنومیک طراحی شده برای موفقیت بسیار مهم است. همچنین ارزیابی توکنومیک پروژه قبل از تصمیم برای سرمایه گذاران ضروری است.
توکنومیک چیست؟
توکنومیک که مجموعهای از “توکن” و “اقتصاد” است، یک جزء کلیدی از انجام تحقیقات بنیادی روی یک پروژه کریپتویی است. جدای از نگاه به وایت پیپر، تیم موسس، نقشه راه و رشد جامعه، توکنومیکس برای ارزیابی چشم اندازهای آینده یک پروژه بلاک چین بسیار مهم است. پروژههای کریپتو باید توکنومیک خود را با دقت طراحی کنند تا از توسعه بلندمدت پایدار اطمینان حاصل کنند.
توکنومیک در یک نگاه
پروژههای بلاک چین قوانین توکنومیک را حول توکنهای خود طراحی میکنند تا اقدامات مختلف کاربر را تشویق یا منع کنند. این شبیه نحوه چاپ پول توسط بانک مرکزی و اجرای سیاستهای پولی برای تشویق یا جلوگیری از خرج کردن، اعطای وام، پس انداز و جابجایی پول است. برخلاف ارزهای فیات، قوانین توکنومیک از طریق کد پیادهسازی میشوند و شفاف، قابل پیشبینی و تغییر آن دشوار است.
بیایید به عنوان مثال به بیت کوین نگاه کنیم. مجموع عرضه بیت کوین از پیش برنامه ریزی شده است که ۲۱ میلیون سکه باشد. روشی که بیت کوین ایجاد و وارد گردش میشود، استخراج است. زمانی که یک بلاک هر۱۰ دقیقه یا بیشتر استخراج میشود، به ماینرها مقداری بیت کوین به عنوان پاداش داده میشود.
این پاداش که یارانه بلوکی نیز نامیده میشود، هر ۲۱۰٫۰۰۰ بلوک به نصف کاهش مییابد. با این برنامه، هر چهار سال یک بار نصف میشود. از ۳ ژانویه ۲۰۰۹، زمانی که اولین بلاک یا بلاک پیدایش در شبکه بیت کوین ایجاد شد، یارانه بلاک از۵۰ بیت کوین به ۲۵، ۱۲٫۵ و سپس ۶٫۲۵ بیت کوین در حال حاضر کاهش یافته است.
بر اساس این قوانین، با تقسیم تعداد کل دقیقههای سال بر۱۰ (زیرا هر۱۰ دقیقه یک بلاک استخراج میشود) و سپس ضرب در ۶٫۲۵ (زیرا هر بلوک را نشان میدهد) به راحتی میتوان محاسبه کرد که حدود ۳۲۸٫۵۰۰ بیت کوین در سال ۲۰۲۲ استخراج شده است. بنابراین میتوان تعداد بیت کوین های استخراج شده در هر سال را پیش بینی کرد و انتظار میرود آخرین بیت کوین در حدود سال ۲۱۴۰ استخراج شود.
توکنومیک بیت کوین همچنین شامل طراحی کارمزد تراکنشهایی میشود که استخراج کنندهها هنگام تایید یک بلوک جدید دریافت میکنند. این کارمزد برای افزایش اندازه تراکنش و تراکم شبکه طراحی شده است که به جلوگیری از تراکنشهای هرز کمک خواهد کرد و ماینرها را تشویق میکند تا تراکنشها را اعتبارسنجی کنند، حتی با کاهش یارانههای بلوک.
به طور خلاصه، توکنومیک بیت کوین ساده و مبتکرانه است و در عین حال همه چیز آن شفاف و قابل پیش بینی است. انگیزههای پیرامون بیت کوین باعث میشود شرکت کنندگان برای قوی نگه داشتن شبکه و کمک به ارزش آن به عنوان یک ارز رمزنگاری، جبران خسارت کنند.
عناصر کلیدی توکنومیک
به عنوان یک اصطلاح جامع برای طیف گستردهای از عوامل موثر بر ارزش یک ارز دیجیتال، “tokenomics” در درجه اول به ساختار اقتصاد یک ارز دیجیتال که توسط سازندگان آن طراحی شده است اشاره دارد. در اینجا برخی از مهمترین عواملی که باید هنگام بررسی توکنومیک ارزهای دیجیتال در نظر بگیرید، آورده شده است.
۱. عرضه توکن
عرضه و تقاضا از عوامل اصلی تاثیرگذار بر قیمت هر کالا یا خدمات هستند. در مورد کریپتو هم همینطور. چندین معیار مهم برای اندازهگیری عرضه توکن وجود دارد.
اولین مورد حداکثر عرضه یا همان مکس ساپلای نامیده میشود. این بدان معناست که حداکثر تعداد توکن های ارائه شده در طول عمر این ارز دیجیتال چقدر خواهد بود. بیت کوین حداکثر ۲۱ میلیون سکه دارد. لایتکوین دارای سقف ۸۴ میلیون سکه است و کاردانو حداکثر ۴۵ میلیارد سکه دارد.
برخی از توکنها حداکثر عرضه را ندارند. عرضه اتر شبکه اتریوم هر سال افزایش مییابد. استیبل کوینهایی مانند تتر، USD Coin (USDC) و Binance USD (BUSD) حداکثر عرضه را ندارند زیرا این سکهها براساس ذخایر پشتوانه سکهها صادر میشوند. آنها از نظر تئوری میتوانند بدون محدودیت به رشد خود ادامه دهند. دوج کوین و پولکادات دو ارز دیجیتال دیگر با عرضه بدون سقف هستند.
مورد دوم عرضه در گردش است که به تعداد توکن های در گردش اشاره دارد. توکن ها را میتوان ضرب و سوزاند، یا به روش های دیگر قفل کرد. این روی قیمت توکن نیز تاثیر دارد.
۲. ابزار توکن
ابزار توکن به موارد استفاده طراحی شده برای یک توکن اشاره دارد. به عنوان مثال، ابزار BNB شامل تامین انرژی زنجیره BNB، پرداخت هزینه تراکنش و بهره مندی از تخفیف کارمزد معاملاتی در زنجیره BNB، و خدمت به عنوان توکن ابزار اجتماعی در اکوسیستم زنجیره BNB است. کاربران همچنین میتوانند BNB را با محصولات مختلف در اکوسیستم به اشتراک بگذارند تا درآمد بیشتری کسب کنند.
موارد استفاده زیاد دیگری برای توکن ها وجود دارد. توکنهای حاکمیتی به دارنده این امکان را میدهند که در مورد تغییرات پروتکل توکن رای دهند. استیبل کوین ها طراحی شدهاند به عنوان ارز استفاده شود. از سوی دیگر، توکن های امنیتی نشان دهنده داراییهای مالی هستند. به عنوان مثال، یک شرکت میتواند سهام توکن شده را در طول عرضه اولیه سکه (ICO) منتشر کند و به دارنده حقوق مالکیت و سود سهام اعطا کند.
این عوامل میتوانند به شما در تعیین موارد استفاده بالقوه برای یک توکن کمک کنند، که برای درک چگونگی تحول اقتصادی توکن ضروری است.
۳. تجزیه و تحلیل توزیع توکن
جدای از عرضه و تقاضا، بررسی نحوه توزیع توکن ها ضروری است. موسسات بزرگ و سرمایه گذاران فردی متفاوت رفتار میکنند. دانستن اینکه چه نوع نهادهایی دارای یک توکن هستند، به شما بینشی در مورد نحوه معامله توکن های خود میدهد، که به نوبه خود بر ارزش توکن تأثیر میگذارد.
به طور کلی دو راه برای راه اندازی و توزیع توکن وجود دارد: یک راه اندازی منصفانه و یک راه اندازی قبل از ماینینگ. راه اندازی منصفانه زمانی است که هیچ دسترسی اولیه یا تخصیص خصوصی قبل از ضرب و توزیع توکن در بین عموم وجود ندارد. بیت کوین و دوج کوین نمونههایی از این دسته هستند.
از سوی دیگر، پیش ماینینگ اجازه میدهد تا بخشی از ارز دیجیتال قبل از عرضه به عموم، ضرب شده و در بین یک گروه منتخب توزیع شود. اتریوم و BNB دو نمونه از این نوع توزیع توکن هستند.
تعداد کمی از سازمانهای بزرگ که بخش بزرگی از یک توکن را در اختیار دارند، معمولاً ریسکپذیرتر در نظر گرفته میشوند.
همچنین باید به برنامه قفل شدن و رهاسازی یک توکن نگاه کنید تا ببینید آیا تعداد زیادی توکن در گردش قرار میگیرند یا نه، که فشار رو به پایین بر ارزش توکن وارد میکند.
۴. توکن سوزی
بسیاری از پروژههای کریپتویی به طور منظم توکنها را میسوزانند، که به معنای بیرون کشیدن توکن ها از گردش دائمی است.
به عنوان مثال، BNB سوزاندن سکه را برای حذف سکهها از گردش و کاهش کل عرضه توکن خود اتخاذ می کند. با ۲۰۰ میلیون BNB از پیش استخراج شده، کل عرضه BNB تا ژوئن ۲۰۲۲ به ۱۶۵٫۱۱۶٫۷۶۰ رسیده است. BNB سکههای بیشتری را تا زمانی که ۵۰٪ از کل عرضه از بین برود، میسوزاند، که به این معنی است که عرضه کل BNB به ۱۰۰ میلیون BNB کاهش می یابد. به طور مشابه، اتریوم در سال ۲۰۲۱ شروع به سوزاندن ETH کرد تا کل عرضه خود را کاهش دهد.
هنگامی که عرضه یک توکن کاهش مییابد، کاهش تورم در نظر گرفته میشود. برعکس، زمانی که عرضه یک توکن همچنان در حال گسترش است، تورمی تلقی میشود.
۵. مکانیسمهای تشویقی
مکانیسم تشویقی توکن بسیار مهم است. اینکه چگونه یک توکن به شرکت کنندگان برای اطمینان از پایداری طولانی مدت انگیزه میدهد، در مرکز توکنومیکس قرار دارد. اینکه بیت کوین چگونه یارانه های بلوکی و کارمزدهای تراکنش را طراحی میکند، نمونهای کامل از یک مدل زیبا است.
مکانیسم اثبات سهام استیکینگ یکی دیگر از روشهای اعتبارسنجی است که رو به افزایش است. این طراحی به شرکت کنندگان اجازه میدهد تا توکن های خود را قفل کنند تا بتوانند تراکنشها را تأیید کنند. به طور کلی، هرچه تعداد توکنهای بیشتری قفل شوند، شانس انتخاب شدن به عنوان اعتبارسنج و دریافت پاداش برای اعتبارسنجی تراکنشها بیشتر میشود. همچنین به این معنی است که اگر اعتبارسنجیها سعی کنند به شبکه آسیب برسانند، ارزش داراییهای خودشان در معرض خطر قرار میگیرد. این ویژگیها شرکت کنندگان را تشویق میکند تا صادقانه عمل کنند و پروتکل را قوی نگه دارند.
بسیاری از پروژههای دیفای از مکانیسمهای انگیزشی خلاقانه برای دستیابی به رشد سریع استفاده کردهاند. کامپوند، یک پلتفرم وامدهی و استقراض کریپتو، به سرمایهگذاران اجازه میدهد رمزارزها را در پروتکل Compound واریز کنند، سود آنها را جمعآوری کنند و توکنهای COMP را به عنوان پاداش اضافی دریافت کنند. علاوه بر این، توکن های COMP به عنوان یک نشانه حاکمیتی برای پروتکل Compound عمل می کنند. این انتخابهای طراحی، علایق همه شرکتکنندگان را با چشماندازهای بلندمدت کامپوند هماهنگ میکند.
چرا توکنومیک هنگام سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال مهم است؟
ست کلارمن، افسانه سرمایهگذاری ارزشی، در کتاب سرمایهگذاری معروف خود، Margin of Safety، توضیح میدهد که «در کوتاهمدت عرضه و تقاضا به تنهایی قیمتهای بازار را تعیین میکنند».
اما در بلند مدت چطور؟ در این صورت، تعدادی فاکتور وجود دارد که باید هنگام بررسی «توکنومیکس» کریپتو در نظر گرفت. شاید مهمترین چیز این باشد که بدانیم ارز دیجیتال چگونه استفاده خواهد شد. آیا ارتباط واضحی بین استفاده از پلتفرم یا سرویس در حال ساخت و دارایی وجود دارد؟ اگر وجود داشته باشد، احتمال زیادی وجود دارد که یک سرویس رو به رشد نیاز به خرید و استفاده داشته باشد که در نهایت به افزایش قیمت کمک می کند. اگر وجود ندارد، توکن برای چه چیزی میتواند استفاده شود؟
آینده توکنومیکس چیست؟
از زمانی که بلوک پیدایش شبکه بیت کوین در سال ۲۰۰۹ ایجاد شد، توکنومیکس به طور قابل توجهی تکامل یافته است. توسعه دهندگان مدلهای مختلف توکنومیک را بررسی کردهاند. موفقیتها و شکستهایی بوده است. مدل توکنومیکس بیت کوین همچنان پابرجاست و در مقابل آزمون زمان ایستادگی کرده است. سایرین با طراحی توکنومیک ضعیف دچار تزلزل شدهاند.
توکنهای غیرقابل تعویض (NFT) یک مدل توکنومیک متفاوت بر اساس کمبود دیجیتال ارائه میدهند. توکن سازی داراییهای سنتی مانند املاک و آثار هنری میتواند نوآوریهای جدیدی از توکنومیکس در آینده ایجاد کند.
سوالات مهم دیگری که باید به آنها پاسخ داد عبارتند از:
در حال حاضر چند سکه یا توکن وجود دارد؟
چه تعداد در آینده وجود خواهند داشت و چه زمانی ایجاد خواهند شد؟
صاحب سکهها کیست؟ آیا مواردی در نظر گرفته شده است که در آینده برای توسعه دهندگان عرضه شوند؟
آیا اطلاعاتی وجود دارد که نشان دهد تعداد زیادی از سکهها گم شده، سوخته، حذف شده یا به نوعی غیرقابل استفاده هستند؟
توکنومیک در تعیین ارزش ارزهای دیجیتال
توکنومیک همچنین به عنوان راهنمایی برای درک میزان ارزش یک دارایی در آینده مفید است. به عنوان مثال، بسیاری از افرادی که تازه وارد بازار کریپتو شدهاند، چیزی شبیه به این فکر میکنند: «اگر این سکه به اندازه بیت کوین ارزشمند شود، روزی…» در حالی که در واقعیت ممکن است هرگز امکان پذیر نباشد.
به عنوان مثال، بیایید به دو سکه بیت کوین کش و ترون فکر کنیم. بیت کوین کش همان عرضه کل بیت کوین را دارد، بنابراین فکر کردن به اینکه ممکن است یکی در طول زمان به اندازه دیگری ارزشمند شود، مشروعیت دارد – ممکن است. با این حال، با وجود بیش از ۱۰۰ میلیارد ترون، برای اینکه یک سکه به هزاران دلار ارزش برسد، ترون باید به با ارزشترین تجارت در تاریخ جهان تبدیل شود – چقدر احتمال دارد این اتفاق بیفتد؟
جمع بندی
Tokenomics یک مفهوم اساسی است که اگر میخواهید وارد دنیای ارزهای دیجیتال شوید باید آن را درک کنید. این اصطلاحی است که عوامل اصلی مؤثر بر ارزش یک توکن را در بر میگیرد. توجه به این نکته مهم است که هیچ عامل واحدی کلید جادویی را ارائه نمیدهد. ارزیابی شما باید بر اساس فاکتورهای زیادی باشد که ممکن است و به طور کلی تحلیل شود. توکنومیکس را میتوان با سایر ابزارهای تحلیل فاندامنتال ترکیب کرد تا در مورد چشم اندازهای آینده پروژه و قیمت توکن آن قضاوت آگاهانه داشته باشد.
در نهایت، اقتصادی بودن یک توکن تأثیر عمدهای بر نحوه استفاده از آن، ایجاد شبکه آسان و اینکه آیا علاقه زیادی به استفاده از توکن وجود خواهد داشت، دارد.