لیکوئید شدن یکی از مفاهیم بسیار اساسی در بازارهای مالی و به ویژه در بازار ارزهای دیجیتال است. لیکوئید شدن در زبان ساده، زمانی رخ می‌دهد که معاملات شما در بازار به نقطه‌ای می‌رسد که دیگر پولی برای از دست دادن نداشته باشید. در این حالت، صرافی می‌تواند پوزیشن باز شما را به طور خودکار ببندد. اما چرا این مسئله بسیار مهم است؟ لیکوئید شدن می‌تواند منجر به از دست رفتن کل سرمایه شما شود، به خصوص اگر وارد معاملات با ریسک بالا شده باشید. در ادامه، به شما خواهیم گفت که لیکوئید شدن چیست و چگونه می‌توانیم از آن جلوگیری کنیم.
مفهوم لیکوئید شدن در بازار ارزهای دیجیتال چیست؟
نخست، بهتر است تعریف کنیم که لیکوئید شدن چیست. به زبان ساده، لیکوئید شدن یعنی عملیات فروش و نقد کردن دارایی‌ها. این عملیات می‌تواند به دو روش انجام شود: توسط خود تریدر یا از طریق پلتفرم‌های معاملاتی. این دو روش از نظر ماهیت با یکدیگر متفاوت هستند. وقتی قیمت ارزهای دیجیتال در بازار نوسان می‌کند، صرافی‌ها گاهی اوقات به صورت خودکار پوزیشن‌های تریدرها را بسته و دارایی‌ها را نقد می‌کنند که به آن لیکوئیدن شدن (Liquidation) می‌گویند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که مقدار وجوه موجود در حساب معاملاتی برای پوشش دادن زیان کافی نیست.
در واقع، وقتی پول کافی برای پوشش دادن زیان معاملات وجود ندارد، تنها راه برای جبران ضرر، فروش و نقد کردن وجوه وثیقه‌گذاری‌شده معامله‌گران است. این وجوه که به عنوان «مارجین اولیه» شناخته می‌شوند، برای جلوگیری از ضررهای احتمالی، توسط صرافی مسدود می‌گردند.
چرا پوزیشن‌های معاملاتی لیکوئید می‌شوند؟
معاملات اهرمی شبیه دریافت وام از بانک است. زمانی که شما وامی از بانک دریافت می‌کنید، اگر نتوانید پرداخت‌های خود را انجام دهید، بانک حق دارد دارایی‌های شما را بفروشد تا ضررها جبران شود. به عبارت دیگر، لیکوئیدیشن نوعی بیمه کردن صرافی‌ها است تا خود را در مقابل ریسک‌های بزرگ ناشی از نوسانات بازار محافظت کنند.
بیایید فرض کنیم که شما با سرمایه اولیه 1،000 دلار، یک پوزیشن با اهرم ۱۰ برابر باز می‌کنید. این بدان معناست که حجم معامله شما اکنون 10،000 دلار است. حالا فرض کنید که قیمت دارایی مورد نظر ۱۰ درصد در جهت عکس حرکت کند. در این صورت، ارزش پوزیشن شما به 9،000 دلار می‌رسد. اگر این روند ادامه داشته باشد و زیان شما افزایش یابد، صرافی برای آنکه مانع از دست رفتن سرمایه‌ای شود که به شما قرض داده است، ممکن است پوزیشن شما را بسته و سرمایه اولیه 1،000 دلار شما را تصاحب کند.
تفاوت لیکوئید شدن و لیکوئیدیتی
لیکوئیدیتی (Liquidity) یکی از اصطلاحات مهم در دنیای مالی است. این واژه نشان‌دهنده حجم پول و نقدینگی در یک بازار است. هرچقدر لیکوئیدیتی یک بازار بیشتر باشد، افراد به راحتی می‌توانند دارایی‌های خود را به پول تبدیل کرده و معاملات مالی را انجام دهند. در واقع، لیکوئیدیتی نشانگر توانایی یک بازار در انجام معاملات سریع و با کمترین اختلاف قیمت است.
از سوی دیگر، لیکوئید شدن یک عملیات مالی است و زمانی رخ می‌دهد که یک سرمایه‌گذار نیاز دارد دارایی‌های خود را به پول نقد تبدیل کند. این مسئله ممکن است باعث نقد کردن دارایی‌های وثیقه‌ای نظیر ارزها یا سهام در یک صرافی شود. لیکوئید شدن معمولاً زمانی اتفاق میفتد که سرمایه‌گذار نیاز به پول نقد دارد یا به دنبال جبران ضررهای ناشی از ورود به معاملات اهرمی است.
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی دنیا راه‌های مختلفی برای معامله و سرمایه‌گذاری فراهم می‌کنند. سه نوع بازار اصلی در این حوزه وجود دارد، از جمله:
- بازار اسپات (Spot)
در بازار اسپات، مالکیت یک دارایی مستقیماً از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. به عبارت دیگر، اگر شما یک بیت کوین در بازار اسپات بخرید، این بیت کوین به صورت واقعی از فروشنده به حساب شما منتقل می‌شود.
- بازار مارجین (Margin)
بازار مارجین نیز در اصل یک نوع از بازار اسپات است، با این تفاوت که در اینجا، تریدرها می‌توانند بخشی از سرمایه مورد نیاز را از صرافی قرض بگیرند. به این طریق، تریدرها می‌توانند با سرمایه کمتری وارد بازار شوند و حجم معاملات بیشتری داشته باشند.
- بازار فیوچرز (Futures)
بازار فیوچرز یکی دیگر از انواع بازارهای مالی است که بر خلاف بازار اسپات و مارجین، معاملات در آن به صورت قراردادی انجام می‌شود. در این بازار، تریدرها با پیش‌بینی درست تغییرات قیمت دارایی‌ها، می‌توانند سود کسب کنند.
لوریج یا اهورم در معاملات مالی
لوریج یا اهرم یک اصطلاح مهم در معاملات مالی است که به تریدرها این امکان را می‌دهد تا با استفاده از سرمایه کمتر، حجم بیشتری از معاملات را انجام دهند. با این حال، باید با دقت و اطلاعات کافی از این قابلیت استفاده کنید، زیرا لوریج مانند یک شمشیر دو لبه است که می‌تواند منجر به زیان‌های قابل توجهی شود.
لیکوئید شدن در معاملات مارجین
مارجین اولیه نوعی وثیقه است که برای باز کردن پوزیشن و فعال نگه داشتن آن، بایستی پرداخت شود. مارجین اولیه مشابه پیش‌پرداخت برای دریافت وام از بانک است. اگر نتوانید مارجین اولیه را فراهم کنید، ممکن است معامله شما لیکوئید شود. این بدان معناست که معامله شما به صورت خودکار لغو شده و دارایی‌هایتان به فروش می‌رسند تا بتوانید بدهی‌ها را پرداخت کنید.
لیکوئید شدن در معاملات فیوچرز
همانند معاملات مارجین، در معاملات فیوچرز نیز باید به مقدار کافی مارجین داشته باشید. در صورتی که به اندازه کافی مارجین نداشته باشید و حساب شما به آستانه لیکوئید شدن برسد، ممکن است با مارجین کال (Margin Call) روبرو شوید. در این صورت، شما باید موجودی حساب خود را افزایش دهید یا بخشی از حجم پوزیشن خود را ببندید تا لیکوئید نشوید. در غیر این صورت، با فورسد لیکوئیدیشن (Forced Liquidation) مواجه شده و تمام دارایی خود را از دست خواهید داد.
انواع لیکوئید شدن
درک انواع لیکوئید شدن پوزیشن در معاملات فیوچرز و مارجین بسیار مهم است. انواع لیکوئید شدن عبارتند از:
- لیکوئید شدن جزئی
لیکوئیدیشن جزئی که به طور معمول پیش از استفاده از کل مارجین اولیه انجام می‌شود، از طریق توافقات میان تریدر و صرافی انجام می‌گیرد. این نوع لیکوئید شدن به تریدر این امکان را می‌دهد تا از ضررهای بیشتر جلوگیری کرده و در همان زمان، پوزیشن خود را حفظ کند. به عبارت دیگر، تریدر تنها یک قسمت از مارجین اولیه را از دست می‌دهد.
- لیکوئید شدن کامل
لیکوئید شدن کامل یک گزینه دیگر است که در آن تصمیم به بستن اجباری پوزیشن گرفته می‌شود. این اقدام با هدف جلوگیری از ضررهای آتی انجام می‌شود. در این حالت، تمام مارجین اولیه تریدر برای بستن پوزیشن استفاده می‌شود و تریدر باید حتی با پرداخت کارمزد، ضررهای احتمالی بیشتر را جبران کند.
- فورسد لیکوئیدیشن (Forced Liquidation)
وقوع فورسد لیکوئیدیشن نیز یک اتفاق بسیار مهم در معاملات فیوچرز و مارجین است. این امر زمانی رخ می‌دهد که تریدر برای معامله خود، مارجین کال دریافت نکند. به عبارت دیگر، موجودی حساب تریدر کافی نیست تا پوزیشن باز نگه داشته شود و در نتیجه، پوزیشن به صورت خودکار بسته شده و دارایی‌های حساب به پول نقد یا معادل نقدی آن تبدیل می‌شود.
در نهایت، لازم به ذکر است که لیکوئید شدن اجباری عموماً همراه با کارمزد مضاعفی همراه است. این اقدام با هدف تشویق کاربران به بستن داوطلبانه پوزیشن‌ها پیش از فورسد لیکوئیدیشن در صرافی‌های ارز دیجیتال است. به این ترتیب، تریدرها نه تنها باید با ریسک‌های معاملاتی، بلکه با انواع لیکوئید شدن آشنا شوند تا بتوانند معاملات خود را به درستی مدیریت کنند.
روش‌های جلوگیری از لیکوئید شدن
برای پیشگیری از لیکوئید شدن و از دست دادن سرمایه خود، می‌توانید از چندین روش کارآمد استفاده کنید، از جمله:
تنوع در سرمایه‌گذاری
یکی از راه‌های مؤثر در جلوگیری از لیکوئید شدن، تنوع در سرمایه‌گذاری است. به جای اختصاص دادن تمامی منابع به یک نوع دارایی، می‌توانید وارد معاملات چند نوع ارز دیجیتال مختلف شوید. این کار به شما کمک می‌کند تا سرمایه خود را حداقل کامل از دست ندهید.
مدیریت ریسک
مدیریت ریسک یکی از عوامل کلیدی در جلوگیری از لیکوئید شدن است. باید پیش از وارد شدن به هر بازار و سرمایه‌گذاری، ابتدا به طور دقیق در مورد ریسک‌های مرتبط با آن مطالعه کرده و همچنین، طرح مدیریت ریسک مشخصی داشته باشید. تعیین حد ضرر و حد سود نیز یکی از راه‌های مهم برای مدیریت ریسک در این بازارهاست. حد ضرر به شما کمک می‌کند تا مانع از دست رفتن بیش از حد سرمایه خود شوید، در حالی که حد سود به شما اجازه می‌دهد تا سودآوری خود را به حداکثر برسانید.
آموزش و تحقیق
اطلاعات کافی در مورد بازارها و اقتصاد جهانی می‌تواند به شما در انتخاب سرمایه‌گذاری‌های صحیح کمک کند. آموزش و تحقیق در مورد روند بازارها، اخبار اقتصادی و تحلیل‌های مالی می‌تواند شما را از وضعیت بازار آگاه کرده و به جلوگیری از لیکوئید شدن کمک کند.
استفاده از لوریج پایین
با استفاده از لوریج پایین، می‌توانید عملکرد مؤثرتری در بازار ارزهای دیجیتال داشته باشید. اگرچه لوریج بالا ممکن است سود بالقوه را افزایش دهد، اما ریسک زیادی نیز به همراه دارد. به عنوان یک مبتدی در دنیای ارزهای دیجیتال، بهتر است از لوریج پایین استفاده کنید.
روی پروژه‌های نامعتبر سرمایه گذاری نکنید
یکی از مشکلاتی که در این بازار ممکن است با آن مواجه شوید، انتخاب پروژه‌های ارز دیجیتال نامعتبر است. بسیاری از این پروژه‌ها فقط به دنبال تبلیغات و افزایش هیجانات در بازار هستند و ارزش ذاتی ندارند. به همین دلیل، باید نهایت دقت را برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف رعایت کنید.
سخن آخر
یکی از ویژگی‌های بازار کریپتو، نوسانات زیاد و غیرقابل پیش‌بینی آن است که در سال‌های اخیر بیشتر هم شده است. زمانی که در این بازار با لوریج معامله می‌کنید، اگر بازار در جهت عکس حرکت کند، ریسک لیکوئید شدن وجود دارد. لیکوئید شدن به معنای تبدیل دارایی‌های یک معامله‌گر به پول نقد است. چنانچه مارجین کافی برای پوشش دادن زیان نداشته باشید، ممکن است لیکوئید شوید و تمام دارایی خود را از دست بدهید.
برای جلوگیری از لیکوئید شدن، آگاهی از وضعیت بازار، مدیریت ریسک مؤثر و تحلیل دقیق معاملات ضروری است. به طور کلی، کسب آگاهی و اطلاعات کافی در مورد لیکوئید شدن می‌تواند به ما کمک کند تا عملکرد معاملاتی خود را بهبود بخشیم و سرمایه خود را حفظ کنیم. با تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری، آموزش و تحقیق پیش از ورود به هر بازار، مدیریت ریسک، استفاده از لوریج پایین و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های معتبر، می‌توان ریسک لیکوئید شدن را کاهش داد.
