برخلاف برخی باور‌ها، کاربرد بلاک چین تنها محدود به ارز‌های دیجیتال نیست و امروزه از این فناوری نوین در فعالیت و حوزه‌های مختلفی در سراسر جهان استفاده می‌شود. یکی از مهم‌ترین خدماتی که به این افزایش کاربرد کمک کرده است، قرارداد هوشمند نام دارد که توسط بلاک چین اتریوم معرفی شد.
طی سالیان گذشته با افزایش محبوبیت معاملات ارز‌های دیجیتال، قراردادهای هوشمند و برنامه‌های ساخته شده به کمک آن‌ها نیز مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند و امروزه این قراردادهای بلاک چینی پایه و اساس فعالیت توکن‌های غیرمثلی، حوزه امور مالی غیرمتمرکز، بازی‌های بلاک چینی و سایر برنامه‌های غیرمتمرکز و وب 3.0 به شمار می‌روند.
به همین دلیل آشنایی با قراردادهای هوشمند و خدمات معرفی شده با آن‌ها برای سرمایه‌گذاران بازار اهمیت پیدا کرده است زیرا می‌تواند فرصت‌های جدیدی را در اختیار معامله گران ارز‌های دیجیتال قرار دهد.
قرارداد هوشمند چیست؟
برای درک اهمیت و کاربردهای قراردادهای هوشمند، آشنایی با ماهیت قراردادهای هوشمند ضروری است. قراردادهای هوشمند برنامه‌های بلاک چینی هستند که از شروط مشخص شده پیروی می‌کنند، فرمول کلی فعالیت آن‌ها به این شکل است که در صورت رخ دادن X، اقدام Y را اجرا می‌کنند. به عنوان مثال در زمان خرید یک خانه، فروشنده و خریدار می‌توانند از قرارداد هوشمند استفاده کنند تا پس از پرداخت هزینه خرید خانه (X)، قرارداد هوشمند به طور خودکار فعال شود و مالکیت خانه را به خریدار (Y) منتقل کند.
بنابراین هر قرارداد هوشمند دارای شرایط و پیش نیاز‌هایی است که در صورت فراهم شدن، به طور خودکار فرآیند مشخص شده را اجرا می‌کند.
استفاده از فناوری بلاک چین در قراردادهای هوشمند، این امکان را به طرفین می‌دهند تا قراردادی شفاف، دقیق و بدون امکان دستکاری را ایجاد کنند. بهره بردن از فناوری بلاک چین احتمال هک و خرابکاری را نیز کاهش می‌دهد و به همین دلیل قراردادهای هوشمند به راه حل محبوبی برای انجام تعاملات و ثبت قراردادها تبدیل شده‌اند. قراردادهای هوشمند همچنین واسطه‌ها را نیز حذف می‌کنند و طرفین به کمک آن‌ها می‌توانند به طور مستقیم، با اطمینان و ایمنی بالا قرارداد را میان خود ایجاد و اجرا کنند.
در حالی که ساده‌ترین نحوه استفاده از قرارداد هوشمند در یک معامله یا بستن قرارداد میان دو طرف است، اما قراردادهای هوشمند کاربردهای بیشتری دارند. امروزه قراردادهای هوشمند به عنوان زیرساخت و ابزاری برای خودکارسازی فعالیت و فرآیند‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و بسیاری از توسعه‌دهندگان بلاک چینی به کمک آن‌ها برنامه‌ها و پروژه‌های خود را در برخی شبکه‌های بلاک چینی مانند اتریوم ایجاد می‌کنند.
با کمک قراردادهای هوشمند، توسعه‌دهندگان به راه حلی کاربردی برای غیرمتمرکز‌سازی برنامه‌های خود دست پیدا کرده‌اند زیرا شرایط و پیش نیاز‌های اجرایی شدن قراردادهای هوشمند در بلاک چین ذخیره می‌شود و در نتیجه دیگر نیازی به مراجع و سرور‌های متمرکز ندارند.
بنابراین یکی از اهداف اصلی استفاده از قراردادهای هوشمند خودکارسازی فرآیند‌ها در برنامه‌های غیرمتمرکز است. فروشگاهی آنلاین را تصور کنید که در آن فروشندگان و خریداران مختلفی فعالیت دارند. براساس قوانین این فروشگاه، تنها در صورتی که محصول به موقع تحویل داده شود فروشندگان پول کامل را دریافت می‌کنند و در صورت تاخیر، 5 درصد از مبلغ پرداختی آن‌ها کم می‌شود. این فرآیند را می‌توان به کمک قراردادهای هوشمند پیاده‌سازی کرد تا به صورت خودکار تسویه حساب فروشنده براساس شرایط تعیین شده انجام شود.
در حوزه مالی غیرمتمرکز نیز از قراردادهای هوشمند به طور گسترده برای خدمات وام و سپرده‌گذاری استفاده می‌شود تا روند بازپرداخت، جریمه در صورت دیرکرد و دیگر موارد به طور خودکار، قابل اعتماد و دقیق انجام شود.
قراردادهای هوشمند محدود به یک شرط نیستند و می‌توانند چندین شرط مختلف داشته باشند، بنابراین برنامه‌های بلاک چینی از قراردادهای هوشمند برای مجموعه مختلفی از فرآیند‌ها استفاده می‌کنند.
امکان استفاده و پیاده‌سازی این قراردادها در شبکه‌های مختلف بلاک چینی از جمله دلایل اصلی شکوفایی و عرضه برنامه‌های متنوع غیرمتمرکز به شمار می‌رود. توسعه‌دهندگان و سازندگان در زمان ایجاد قراردادهای هوشمند اختیار عمل زیادی دارند و می‌توانند شرایط، عملکرد، ورودی و خروجی‌ها و موارد دیگر هر قرارداد را مشخص و پیاده‌سازی کنند.
با توجه به اینکه کد و شرایط قراردادهای هوشمند از پیش تعیین شده است، طرفین استفاده‌کننده از قرارداد هوشمند نیازی به شناخت و اعتماد به یکدیگر ندارند و کافی است که به کد قرارداد هوشمند و عملکرد آن اعتماد داشته باشند. زیرا امکان دستکاری و خرابکاری در قراردادهای هوشمند معتبر بازار وجود ندارد و آن‌ها همواره براساس شرایط و کد تعیین شده فعالیت می‌کنند.
با توجه به اینکه قراردادهای هوشمند معمولاً در برنامه‌های غیرمتمرکز منبع باز مورد استفاده قرار می‌گیرند، هرکسی می‌تواند به طور دقیق شرایط و نحوه عملکرد برنامه و قراردادهای هوشمند آن را قبل از تعامل و سرمایه‌گذاری بررسی کند.
لازم به ذکر است در حالی که برخی شبکه‌ها مانند اتریوم، کاردانو، سولانا و آوالانچ از این قراردادها پشتیبانی می‌کنند، برخی بلاک چین‌های دیگر بازار مانند بیت کوین قابلیت پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند بومی را ندارند. بنابراین ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز در بلاک چین بیت کوین و دیگر شبکه‌های مشابه امکان‌پذیر نیست.
چرا عملکرد قراردادهای هوشمند قابل اعتماد است؟
با توجه به اینکه قراردادهای هوشمند در شبکه‌های بلاک چینی پیاده‌سازی می‌شوند، اجرا شدن آن‌ها به شکل برنامه ریزی شده قطعی است، زیرا هیچ یک از طرفین یک معامله قرارداد هوشمند نمی‌توانند نتیجه آن را تغییر دهند یا شرایط مندرج در یک قرارداد هوشمند را نادیده بگیرند.
همچنین در اکثر قراردادهای هوشمند برای موقعیتی که یکی از طرفین به وظایف و تعهدات خود عمل نمی‌کند نیز مجازاتی در نظر گرفته می‌شود که ریسک معاملات و تعاملات را کاهش می‌دهد.
البته تمام قراردادهای هوشمند بازار قابل اطمینان نیستند، زیرا برخی کلاهبرداران ممکن است در قراردادهای هوشمند کد‌های مخربی را قرار دهند تا در شرایط مناسب از کد مخرب سواستفاده کنند. به عنوان مثال، قرارداد هوشمند مخرب در یک برنامه کلاهبرداری ممکن است سرمایه کاربران را به ناگهان به کیف پول کلاهبردار منتقل کند.
همچنین لازم به ذکر است که قراردادهای هوشمند محدودیت‌های خود را نیز دارند. یکی از این محدودیت‌ها، ماهیت تغییرناپذیر آنهاست زیرا پس از ایجاد قراردادها دیگر کد آن‌ها قابل تغییر نیست.
در حالی که به طور کلی این ویژگی یکی از نقاط مثبت قراردادهای هوشمند به شمار می‌رود، اما مشکلات خود را نیز دارد زیرا نمی‌توان آن‌ها را برای اضافه کردن ویژگی‌های جدید یا رفع مشکلات توسعه و تغییر داد.
البته برای این چالش راه‌حل‌هایی نیز وجود دارد و یکی از آن‌ها، ایجاد قراردادهای هوشمند قابل ارتقا است. به این معنی که از یک قرارداد نماینده و واسطه برای انتقال ورودی و درخواست‌ها به قرارداد هوشمند جدید و به روز شده استفاده می‌شود تا علاوه بر حفظ ماهیت تغییر ناپذیری قراردادهای هوشمند، کاربران به استفاده از قرارداد هوشمند جدید و ارتقا یافته هدایت شوند.
جمع‌بندی
همانطور که مشخص است، قراردادهای هوشمند در بازار ارز‌های دیجیتال اهمیت بسیاری دارند. در صورت نبود قراردادهای هوشمند، ارز‌های دیجیتال نمی‌توانستند به محبوبیت امروزه برسند و ارائه خدمات حوزه دیفای از جمله صرافی و وام غیرمتمرکز ارز‌های دیجیتال امکان‌پذیر نبود. قراردادهای هوشمند همچنان پتانسیل پیشرفت دارند و بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران بازار انتظار دارند تا در آینده نزدیک، به ابزاری پرکاربرد برای پیاده‌سازی و خودکارسازی خدمات متنوع غیرمتمرکز تبدیل شوند.
آشنایی با قراردادهای هوشمند به سرمایه‌گذاران بازار کمک می‌کند تا درک بهتری از نحوه فعالیت و فرآیند برنامه‌های غیرمتمرکز داشته باشند، برنامه‌هایی که فرصت‌های جذابی را برای سرمایه‌گذاری ارائه می‌دهند.
