وایت پیپر چیست و چگونه میتوان آن را بررسی کرد؟

در سال‌های اخیر، در پی افزایش محبوبیت حوزه کریپتو، تعداد افرادی که قصد خرید ارزهای دیجیتال را دارند افزایش یافته است. در حال حاضر تعداد زیادی ارز دیجیتال در بازار وجود دارد که انتخاب از بین آن‌ها کار ساده‌ای نیست. متخصصان حوزه کریپتو به کاربران توصیه می‌کنند که ارزهای دیجیتالی را خریداری کنند که توسط پروژه‌های قوی ایجاد و صادر شده‌اند. اما چگونه می‌توان متوجه شد که کدام ارز دیجیتال پروژه‌ قوی‌تری دارد. در اینجا مفهومی به نام وایت پیپر (White Paper) مطرح می‌شود. اما وایت پیپر چیست؟ وایت پیپر در واقع سند یا نقشه راهی است که در هنگام ایجاد یک ارز دیجیتال منتشر و اهداف و نحوه کارکرد پروژه در آن به صورت کامل شرح داده می‌شود. کاربران می‌توانند با خواندن و بررسی وایت‌‌پیپر‌های مختلف، پروژه‌های خوب و بد را از یکدیگر تشخیص دهند. نکاتی در مورد این وایت‌‌پیپر‌ها وجود دارد که کاربران با دانستن آن‌ها می‌توانند با اطلاعات بیشتر در مورد انتخاب یک ارز دیجیتال تصمیم بگیرند. در ادامه به بررسی مفهوم وایت پیپر و نحوه خواندن آن می‌پردازیم.

وایت پیپر (White Paper) چیست؟

واژه وایت پیپر یا کاغذ سفید از حوزه سیاست سرچشمه گرفته است. اولین وایت پیپر تاریخ، وایت پیپر چرچیل در سال 1922 بود که در آن یک ایده سیاسی را قبل از تبدیل شدن به قانون معرفی کرده بود. با فرا رسیدن دهه 90 میلادی، استفاده از وایت‌پیپر‌ها در بازاریابی و فروش، گسترش پیدا کرد. آن‌ها ابزاری برای تبلیغ محصولات و ایجاد اشتیاق در بین مشتریان بالقوه محسوب می‌شدند. وایت‌پیپر‌های ارز دیجیتال نیز همین نقش را دارند.

بسته به مخاطب، وایت‌پیپر‌های ارز دیجیتال می‌توانند اهداف متفاوتی داشته باشند. به عنوان مثال، وایت پیپر بیت کوین (BTC) برای آگاه کردن مردم در مورد یک پیشرفت تکنولوژیک نوشته شده است: ارسال وجه از یک موجودیت به موجودیت دیگر بدون وجود هیچ واسطه‌ای. اکثر وایت‌پیپر‌های جدید برای بازاریابی پروژه و جمع‌آوری سرمایه برای آن نوشته می شوند.

نکته کلی: هرچه محتوای وایت پیپر ساده‌تر و طراحی آن رنگارنگ‌تر باشد، نشان می‌دهد که اهداف بازاریابی در آن پررنگ‌تر است. از طرفی هر چه لحن و سبک آن آکادمیک‌تر باشد، اهداف فنی‌تری را دنبال می‌کند.

به عنوان مثال در تصویر زیر 2 وایت پیپر بیت کوین و اینجین‌ کوین (Enjincoin) را در کنار یکدیگر مشاهده می‌کنید که تفاوت آن‌ها واضح است.

نحوه مطالعه و بررسی وایت پیپر

اکثر وایت‌پیپر‌های جدید از یک الگوی مشترک پیروی می‌کنند. ستون فقرات آن‌ها از بخش‌های زیر تشکیل شده است (ترتیب آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد):

1. علت ایجاد پروژه
2. کاربرد و موارد استفاده آن
3. معماری بلاکچین پروژه
4. نحوه توزیع توکن پروژه و کاربرد آن
5. نقشه راه
6. معرفی اعضای تیم پروژه

در ادامه، هر یک از موارد فوق را بررسی می‌کنیم.

علت ایجاد پروژه

در این بخش، مشکلی که پروژه به منظور حل کردن آن ایجاد شده است، معرفی شده و در ادامه نحوه کارکرد پروژه و راه‌حل آن برای رسیدگی به مشکل ذکر شده، عنوان می‌شود. به عنوان مثال، اولین جمله در وایت پیپر استلار (XLM) را در نظر بگیرید:

استلار یک ارز دیجیتال است که راهکاری جایگزین برای سیستم‌های پرداخت سنتی ارائه می‌دهد. اولین جمله این وایت پیپر به شرح مشکل موجود پرداخته است: “زیرساخت های مالی در حال حاضر سیستم‌های بسته‌ای هستند.”

سپس استلار به معرفی توکن خود به عنوان راه‌حل این مشکل ادامه می دهد. طول این بخش، در وایت‌پیپر‌های مختلف، متفاوت است. برخی تصمیم می‌گیرند که مشکل را با جزئیات زیاد توصیف کنند. برخی دیگر فقط به طور خلاصه به آن می پردازند و بیشتر در مورد ارزش پیشنهادی پروژه خود توضیح می‌دهند.

کاربرد و موارد استفاده آن

در این بخش، راه حل پروژه برای رسیدگی به مشکل، مطرح می‌شود. این راه‌حل‌ها می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد. به عنوان مثال:

• یک بلاکچین جدید که نقاط ضعف بلاکچین‌های قدیمی را رفع می‌کند.
• یک پروتکل دیفای (DeFi) که ویژگی‌هایی بهتر و جدید‌تر از همتایان سابق خود دارد.
• یک بازی بلاکچینی که به بازیکنان امکان می‌دهد مالکیت دارایی‌های درون بازی را برای خود ثبت کنند.
• پروژه‌ای که زیرساخت‌های بلاکچین مانند اوراکل‌ها را ارائه می‌دهد.

در این بخش از وایت پیپر، تفاوت‌های پروژه با رقبا مطرح و به نوآوری‌های آن اشاره می‌شود. این قسمت یکی از مهمترین بخش‌های وایت‌ پیپر محسوب می‌شود زیرا علت نیاز خواننده به پروژه را به وی منتقل می‌نماید. وایت‌‌پیپر‌های خوب، در این بخش بسیار قوی عمل می‌کنند.

یک مثال خوب در این زمینه، وایت پیپر پروژه پری‌سرچ (Presearch) است. پری‌سرچ یک موتور جستجوی غیرمتمرکز است که وایت‌ پیپر آن، با جزئیات کامل توضیح می‌دهد که این پروژه چگونه می‌خواهد موتورهای جستجوی متمرکز مانند گوگل را به چالش بکشد و اصلا این کار چه ضرورتی دارد. همچنین چالش‌های کلیدی و نحوه مشارکت جامعه را مشخص می‌کند.

یکی از نمونه‌های بی‌شمار وایت‌ پیپر بد، وایت‌ پیپر پروژه گلدن بال (Golden Ball) است. این وایت پیپر، پروژه را به عنوان یک پلتفرم قمار مبتنی بر بلاکچین معرفی می‌کند اما تقریباً هیچ اطلاعات مفیدی در مورد اینکه پروژه می‌خواهد چه کاری انجام دهد و نحوه انجام کار چگونه‌ خواهد بود ارائه نمی‌دهد. گفتنی است، اکثر میم‌کوین‌ها و پروژه‌هایی که نوید یک شبه ثروتمند شدن را به کاربران خود می‌دهند، وایت‌‌پیپر‌های ضعیفی دارند.

معماری بلاکچین پروژه

اگر محصول، یک بلاکچین باشد، یک وایت پیپر خوب باید توضیح بدهد که این بلاکچین چگونه کار می‌کند و چه تفاوتی با رقبای خود دارد. همچنین مکانیسم اجماع و مزیت رقابتی آن را تشریح نماید. اگر پروژه، یک اپلیکیشن غیر‌متمرکز (dApp) یا یک بازی بلاکچین باشد، وایت پیپر باید توضیح دهد که پروژه روی کدام بلاکچین اجرا می‌شود و تیم توسعه‌دهنده به چه دلیل این بلاکچین خاص را انتخاب کرده است. همچنین اگر پروژه دارای محاسبات خارج از بلاکچین است یا فناوری نوآورانه‌ای را معرفی می‌کند، به صورت کامل باید در وایت پیپر توضیح داده شود.

یک مثال خوب در این زمینه، پلتفرم تجزیه و تحلیل بازاریابی ویدئویی وراسیتی (Verasity) است. اگرچه این پروژه مبتنی بر بلاکچین نیست، وایت‌ پیپر آن به تفصیل توضیح می‌دهد که فناوری وراسیتی چگونه برای دارندگان توکن خود ارزش ایجاد خواهد کرد.

نحوه توزیع توکن پروژه و کاربرد آن

این بخش نیز یکی از قسمت‌های کلیدی وایت پیپر محسوب می‌شود که از طریق آن می‌توان کیفیت آن وایت‌ پیپر را سنجید. یک وایت پیپر خوب باید به طور شفاف توضیح ‌دهد که توکن‌ها چگونه تخصیص داده‌ خواهند شد. به این توضیحات، توکنومیک پروژه گفته می‌شود. وایت پیپر همچنین باید توضیح دهد که کاربرد توکن پروژه چیست و آیا مکانیزم‌هایی برای محدود کردن رشد موجودی و یا توکن‌سوزی وجود دارد یا خیر.

لازم به ذکر است، حتی پروژه‌های بزرگ بلاکچین، اغلب جزئیات بسیار کمی در مورد توکنومیک خود ارائه می‌دهند. از آنجایی که نحوه توزیع توکن، کلید موفقیت یک پروژه در آینده است (از کاربرد توکن اهمیت بیشتری دارد)، باید دقت کنید که این بخش با چه مقدار جزئیات نوشته شده است. اکثر وایت‌پیپر‌های جدید از اهمیت این بخش برای سرمایه‌گذاران آگاه هستند و به همین دلیل، در ارائه این بخش، تلاش بسیاری می‌نمایند.

به عنوان مثال، وایت پیپر پروژه انجین (Enjin) را در زیر مشاهده می‌کنید که اطلاعات کاملی در این بخش ارائه کرده است.

نقشه راه (Road Map)

تقریباً همه وایت‌پیپر‌ها نوعی از نقشه راه را ارائه می‌دهند. وایت‌پیپر‌های خوب وارد جزئیات می‌شوند و اهداف واقع بینانه‌ای دارند که سودمندی پروژه را افزایش می‌دهد. وایت‌پیپر‌های ضعیف، صرفا نکاتی مانند فهرست‌ شدن در صرافی‌ها، کمپین‌های بازاریابی و به‌روزرسانی‌های وب‌سایت را در این بخش ارائه می‌کنند. این موضوعات به نوبه خود اهمیت دارند اما اطلاعاتی در مورد پایداری پروژه در بلند مدت را در اختیار خواننده قرار نمی‌دهند.

نمونه ای از یک نقشه راه بد، وایت پیپر شبکه پای (Pi) است. نقشه راه این پروژه شامل سه پاراگراف است که به نظر می‌رسد با تنبلی نوشته شده و هیچ اطلاعات قابل توجهی در مورد آینده پروژه ارائه نمی‌دهد.

معرفی اعضای تیم پروژه

در نهایت، وایت پیپر باید حاوی اطلاعاتی در مورد تیم پروژه باشد. می‌دانیم که بیت کوین توسط ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) با نام مستعار ایجاد شده و این فرد، هیچ اطلاعاتی در مورد خود ارائه نکرده است. با این حال، بیت کوین از این قاعده مستثنی است. کاربران هنگام بررسی سایر پروژه‌ها باید به دنبال اطلاعاتی در مورد تیم پروژه باشند. حتی توسعه دهندگان ناشناس نیز می توانند با ارائه اطلاعاتی در مورد پیشینه خود، اعتماد کاربران را جلب نمایند. اطلاعات بسیار کم یا عدم وجود اطلاعات در مورد اینکه چه کسی یک توکن را ایجاد کرده است، به طور کلی خطر سرمایه‌گذاری در آن پروژه را افزایش می‌دهد.

پیشنهاد مطالعه: ICO چیست؟

تفاوت‌های اصلی بین وایت‌پیپر‌ها (White Paper)

وایت‌پیپر‌ها به صورت کلی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. وایت‌پیپر‌های آکادمیک: وایت‌پیپر‌های بیت کوین، اتریوم و سولانا متعلق به این دسته هستند.
2. وایت‌پیپر‌های با محوریت بازاریابی: امروزه اکثر برنامه‌های غیر متمرکز، دارای وایت‌پیپر‌های سنگین از این دست هستند.
3. وایت‌پیپر‌ها بلا استفاده: تقریباً وایت پیپر همه شت‌کوین‌ها و پروژه‌هایی که وعده سریع ثروتمند شدن‌ را می‌دهند، به این دسته تعلق دارد.

کیفیت یک وایت پیپر به هدف و مخاطبان آن بستگی دارد. وایت پیپر بیت کوین با هدف جذب سرمایه‌گذار منتشر نشده است بلکه انقلابی را در حوزه کریپتو و پرداخت‌های همتا به همتا توصیف می‌کند. به صورت مشابه، وایت‌پیپر‌های اتریوم، سولانا و بسیاری دیگر از بلاکچین‌های لایه یک، برای توسعه دهندگان نوشته شده‌اند و نه سرمایه‌گذاران.

از سوی دیگر، وایت‌پیپر‌های پروژه‌های جدید، اغلب با هدف جذب سرمایه‌گذاران نوشته می‌شوند. بنابراین، قابل هضم‌تر و سبک‌تر شده‌اند.

وایت‌پیپر‌ها همچنین از نظر تراکم اطلاعات با یکدیگر متفاوت هستند. هم مقالات آکادمیک و هم مقالات با محوریت بازاریابی، می‌توانند حاوی اطلاعات زیادی باشند. اما یک وایت پیپر ضعیف همیشه اطلاعات کمی در مورد پروژه در اختیار خواننده قرار می‌دهد. اگر وایت پیپر یک پروژه را خوانده‌اید و هنوز ابهامات و سؤالاتی دارید، به این معنی است که وایت پیپر، کیفیت پایینی داشته است.

برای خواندن وایت پیپر به چه چیزی نیاز داریم؟

وایت پیپرهای جدید، حتی توسط افرادی که اطلاعات بسیار کمی در مورد فناوری بلاکچین دارند، قابل خواندن است. شرکت‌ها می‌دانند که سرمایه‌گذاران لزوماً نمی‌دانند (یا نمی‌خواهند بدانند) فناوری بلاکچین چگونه کار می‌کند. آن‌ها به بازده بالقوه اهمیت می‌دهند و اگر پروژه‌ای، کاربرد عملی جالبی داشته باشد، به خرید آن تمایل پیدا خواهند کرد. بنابراین وایت‌پیپر‌های جدید، بیشتر روی چنین موضوعاتی متمرکز هستند.

کاربران برای خواندن یک وایت پیپر، فقط به دانش ابتدایی در مورد نحوه عملکرد ارزهای دیجیتال نیاز دارند. با این وجود اگر قصد دارید اطلاعات بیشتری در مورد ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین به دست بیاورید، خواندن وایت پیپر بیت کوین و اتریوم کمک فراوانی به شما خواهد کرد.

بهتر است بخوانید: کوین و توکن چه تفاوتی دارند؟

تفاوت وایت پیپر، لایت پیپر و گیت بوک

اگر از دنبال کنندگان وایت‌پیپر‌های پروژه‌ها باشید، متوجه شده‌اید که بسیاری از پروژه‌ها دیگر پی‌دی‌اف‌های اختصاصی وایت پیپر را منتشر نمی‌کنند. در عوض، تیم‌ها اطلاعات پروژه خود را در سیلوهای گیت‌بوک (Gitbook) منتشر و به روز می‌نمایند.

لایت‌پیپر‌ها (Litepaper) نسخه خلاصه‌شده وایت‌پیپر‌ها هستند. از آنجایی که خواند بسیاری از وایت‌پیپر‌ها برای سرمایه گذاران سنگین و حوصله سربر است، پروژه‌های بلاکچین شروع به انتشار لایت‌پیپر‌ها کرده‌اند. لایت‌پیپر‌ها حاوی اطلاعات سبک‌تر و سرمایه‌گذار پسندتر هستند. با ظهور گیت‌بوک به عنوان راه حلی برای مستندسازی، از محبوبیت لایت‌پیپرها کاسته شده است. با این حال، برخی از پروژه‌ها همچنان از آن‌ها برای ارائه پروژه خود به سرمایه‌‌گذاران استفاده می‌کنند.

در تصویر زیر، وایت پیپر و لایت پیپر پروژه پولکادات (DOT) را مشاهده می‌کنید.

زنگ‌ خطر‌های موجود در یک وایت پیپر ضعیف

برای نتیجه‌گیری در مورد یک پروژه، باید زنگ‌ خطر‌های یک وایت پیپر ضعیف را بشناسید. اگر هر یک از این موارد را مشاهده کردید، حتما در مورد تصمیم سرمایه‌گذاری خود تجدید نظر نمایید:

غلط املایی و زبان ضعیف

برخی از وایت‌پیپرها توسط و برای افراد بومی انگلیسی نوشته نشده‌اند. با این حال، یک تیم شایسته حداقل باید بتواند یک ویراستار را برای حل این مشکل استخدام کند.

وجود ابهام

بسیاری از وایت‌پیپر‌های ضعیف، ادعاهای مبهمی مانند «انقلابی در فرایند پرداخت‌» یا «بخشی از جنبش وب 3 باشید» دارند. اگر پروژه‌ای نمی‌تواند دقیقاً توضیح دهد که قصد انجام چه کاری را دارد، احتمالاً ارزش پیشنهادی خاصی برای ارائه نداشته است.

وعده‌های بزرگ

از طرف دیگر، اگر پروژه‌ای وعده می‌دهد که قصد دارد کل فضای بلاکچین را متحول کند و به بیت‌ کوین بعدی تبدیل شود، باید هوشیار باشید! بسیاری از شرکت‌های کریپتو در ارائه وعده‌های بیش‌ازحد و در عوض عملکرد ضعیف، متخصص هستند. بنابراین، انتظار داشته باشید که این وعده‌های غیرواقعی، تنها یک ترفند بازاریابی باشند.

بخش‌ها ذکر شده حذف شده‌اند یا حاوی اطلاعات مفید نیستند

یک قانون ساده در مورد وایت‌پیپر‌ها وجود دارد که اطلاعات بیشتر به معنی پروژه قوی‌تر است. اگر پروژه‌ای اطلاعات کافی ارائه نکند، مشکوک است و باید در مورد آن محتاط بود.

دسترسی سخت به وایت پیپر

امروزه اکثر پروژه‌ها لینک وایت پیپر موجود در سایت خود را به نحوی پخش می‌کنند که در دسترس همگان قرار دارد. اگر برای دستیابی به وایت پیپر پروژه‌ای مجبور به جستجوی بیش از حد شدید، احتمالا با یک پروژه ضعیف مواجه هستید.

بهتر است بخوانید: توکنومیک چیست؟

جمع‌بندی

وایت‌پیپر‌ها اسنادی هستند که به همراه یک پروژه منتشر می‌شوند و اطلاعات مختلفی را در مورد آن به اشتراک می‌گذارند. وایت پیپر از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که اطلاعات موجود در هر کدام از آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و عدم وجود این بخش‌ها یا وجود ضعف در آن‌ها موجب ضعیف شناخته شدن آن وایت‌ پیپر می‌شود. کاربرانی که قصد سرمایه‌گذاری در یک پروژه را دارند باید توانایی خواندن وایت‌پیپرها و تشخیص وایت پیپر خوب از بد را داشته باشند که در این مقاله سعی کردیم تا حد امکان به این موضوع بپردازیم. سرمایه‌گذاران با دانستن زنگ‌ خطرهای مختلف که ممکن است در وایت‌پیپرها وجود داشته باشد می‌توانند پروژه‌های ضعیف را تشخیص داده و امنیت سرمایه خود را حفظ نمایند.

سوالات متداول